"Zweden, daar is het toch superduur..." Of nog "en vooral de alcohol, onbetaalbaar gewoon..." Ja, maar ook nee. Maak kennis met Systembolaget - het Zweedse antwoord op hoe alcoholverbruik toestaan, maar toch ook wat binnen de perken houden.
Ondanks het feit dat de Zweden zeker wel eens een drankje (of twee) kunnen smaken, verloopt het kopen van alcohol in Zweden niet op dezelfde manier als hier. Niet zo eenvoudig, hoor ik je denken? Misschien net wel, zolang je de regels begrijpt en toepast.
Zweden heeft immers een lang verleden met problemen rond alcoholmisbruik en het illegaal stoken van sterke drank. Net daarom probeert de overheid daar wat aan te doen.
Sinds 1955 hebben de Zweden een door de staat beheerd alcoholmonopolie, 'Systembolaget' genaamd, of kortweg 'Systemet' zoals ze lokaal ook wel zeggen. Het is eigenlijk een soort van 'drankenshop' die 100% in handen is van de overheid én het alleenrecht heeft op de verkoop van alcoholische dranken met een alcoholgehalte boven de 3,5%. Concreet betekent dit dus dat als je wijn, sterke drank of iets anders dan 'light' bier wil kopen, je moet gaan winkelen in deze de door de staat gerunde drankenshop.
Het is dus niet zo dat je helemaal geen bier kan kopen in de supermarkt. Want iedereen ouder dan 18 jaar kan 'light' bier (lättöl en folköl) of cider met een alcoholpercentage tot 3,5% in zo'n gewone supermarkt kopen. Maar voor wie liever een gewoon biertje (starköl) thuis drinkt of graag een flesje wijn opentrekt bij het diner, is er dus ... de Systembolaget.
De overheid probeert mensen zo verantwoord als mogelijk om te laten gaan met het gebruik van alcohol. Daartoe is bijvoorbeeld de leeftijdsgrens om alcohol te kopen in een Systembolaget op 20 jaar gelegd en is legitimatie verplicht. De leeftijdsgrens om alcohol te nuttigen in een bar of restaurant bedraagt daarentegen slechts 18 jaar, maar restaurants mogen hun gasten niet aanmoedigen tot het bestellen van alcoholische dranken. Bovendien moet in principe op elke tafel een karaf ijswater staan, "om de ergste dorst te lessen'' en wordt de alcohol er geschonken in combinatie met eten.
Vaak wordt nogal eens geopperd dat alcohol in Zweden astronomisch duur is. Waar het inderdaad zo is dat een glaasje wijn of een biertje in een restaurant makkelijk 10 euro kosten, vallen de prijzen via de Systembolaget al bij al mee. Je kan er zowel een bescheiden, maar degelijke wijn vinden van 5 euro tot één die vele honderden kost. Het personeel is ook goed geïnformeerd en zal je naargelang het een stoofpotje van rendiervlees of een Italiaanse pasta wordt, kunnen doorverwijzen naar de perfect passende wijn..
Een ander manier om toch wat afremmend te werken, gebeurt door de strikte uren van de Systembolaget. De alcoholwinkel is normaal gezien door de week open van 10 tot pakweg 19 uur en op zaterdag van 10 tot 15 uur. Dit betekent dat als je wat wijn nodig hebt voor het avondeten, je maar beter op tijd in de winkel bent. De deuren gaan precies op sluitingstijd op slot, met een bewaker aan de deur om achterblijvers eruit te laten.
Zeker voorafgaand aan feestdagen zoals zoals Kerstmis, nieuwjaar, Pasen, maar ook - hoe kan het anders in Scandinavië - Midzomernacht, kan het er erg druk zijn, waardoor soms de mensen tot rijen buiten staan aan te schuiven. Op tijd ernaar toe gaan is dus de boodschap, want je wil zelf toch niet meer in de rij staan als de deuren stipt zoals voorzien op het sluitingsuur dichtgaan?
De tijd ligt nog niet zo lang achter ons dat Systembolaget enkel door de week open was, zonder verlengde uren of weekendopening. Toen werd alle alcoholische drank nog achter de toonbank bewaard. Bij het binnengaan kreeg je een nummer, potlood en papier, en mocht je na wat staren naar de flessen achter de toonbank je bestelling doorgeven die dan door de winkelbediende bijeen werd gezocht. Vandaag zijn de Systembolagets zoals heuse supermarkten, waar je door de gangpaden kan slenteren, zelf je mandje kan vullen en naar de kassa gaan.
Grotere Zweedse steden, zoals Stockholm, Malmö en Göteborg hebben een aantal Systembolaget verspreid over de stad, terwijl kleinere steden er minstens één hebben. Op de Zweedse eilanden moet je dan weer vaak je drank van tevoren bestellen, die dan tussen bepaalde uren kan worden opgehaald bij de plaatselijke supermarkt. Het varieert van plaats tot plaats, dus als je een weekendje weg gaat in de archipel en je wil graag een wijntje of bier bij de hand, neem je best zelf de vloeibare lekkernij mee want de kans is klein dat je er drank kunt kopen of drinken bij de plaatselijke bar - als die er is.
Göteborg is sinds jaar en dag de bierhoofdstad van Zweden. Het is geen toeval dat men ervoor kiest om het nieuwe concept van een Systembolaget - namelijk met enkel bier - eerst in Göteborg uit te proberen.
Zoals gezegd kan je als je de openingstijden van de Systembolaget hebt gemist, nog altijd naar een plaatselijke pub of bar gaan, als je ouder bent dan 18 jaar. Een nuttige tip als je met Zweden daar samen wat drankjes zou willen nuttigen: in tegenstelling tot onze gewoonte is het niet gebruikelijk om elkaar volop te trakteren en rondjes te geven. Iedereen bestelt én betaalt voor zichzelf, net omdat het drinken van alcohol in bars erg duur is.
De Zweden drinken dus niet in het minst ook graag thuis een (betaalbaar) glaasje alcohol. En net daarom is het belangrijk om één onuitgesproken, maar belangrijke regel te onthouden: neem altijd wat drankjes mee naar een feest. Het getuigt van respect naar je gastheer en -vrouw én een fles wijn of enkele biertjes als attentie zullen altijd zeer gewaardeerd worden.
Genieten 'met mate' en 'met maten', ook dat mankeert er in Zweden alleszins niet aan.
Skål!
ZWEDEN - ALCOHOL
Comments