Mijn blauwe liefde in Portugal

Voor de één zijn het gewoon tegels, voor de ander zijn het kleine blauwe meesterwerken die de ziel van Portugal weergeven. Ik pak mijn koffers voor mijn reis naar Portugal, en van één ding ben ik zeker: ik ga niet alleen voor de wijn, de pastéis de nata of de zon naar Portugal – maar ook voor de azulejos, want je kunt de "azulejos" hier niet ontlopen. Als je net zoals ik nieuwsgierig bent naar wat deze Portugese tegels zo bijzonder maakt, ben je hier aan het juiste adres! Hier kom je bijna alles te weten over deze opmerkelijke tegels en hun diepgaande band met de geschiedenis van Portugal.

Mijn reis begint in Aveiro (het reisverhaal lees je in de blog : Aveiro: Het Venetië van Portugal), en het is hier dat ik de eerste keer een muur vol azulejos zie. Ik word helemaal overdonderd door de schoonheid van deze traditionele keramische Portugese tegels . Terwijl ik daar sta, met mijn camera in de hand, maak ik foto’s van alles wat blauw en wit is. "Dat is kunst," denk ik, "Ik moet elke tegel, elk gebouw vastleggen op beeld" want elke tegel lijkt een verhaal te vertellen: hier is het een scene van een 18e-eeuwse markt, daar een prachtig zeegezicht, en verderop een nogal excentrieke mix van bloemen en stierengevechten. Het is alsof de tegels me vertellen: "Marleen, het is tijd om meer over de geschiedenis van Portugal te weten te komen!"

Azulejos zijn een uniek soort tegels die diep verweven zijn met de Portugese cultuur. Je vindt ze overal, van winkels tot woonhuizen, paleizen, kerken, treinstations, markten, restaurants, straatnaambordjes en talloze andere plaatsen. Ze sieren eveneens de muren, vloeren en plafonds van paleizen, tuinen, fonteinen en nog veel meer.

Het woord "azulejo" komt van "azul" en betekent, zowel in het Portugees als in het Spaans, "blauw". Een verrassend feit: azulejos zijn oorspronkelijk niet Portugees. De term "azulejo" heeft Arabische wortels en betekent "kleine gepolijste steen". De kunst van het maken van azulejos begon op het Iberisch schiereiland met de Arabieren, die hun mozaïektechnieken al toepaste op de muren van hun paleizen.

Sinds de 15e eeuw, toen Portugese koningen de tegels ontdekten bij de Arabieren,  zijn de azulejos niet meer weg te denken uit de Portugese architectuur. Vele gevels en interieurs van gebouwen in Porto, Lissabon en Aveiro zijn rijkelijk versierd met een ‘gewoon’ blauw-wit, geometrisch en repeterend patroon maar eveneens met ingewikkelde geometrische patronen, die weelde symboliseren.

De eerste voorbeelden van azulejos in Portugal dateren uit het einde van de 15e eeuw toen ze werden gebruikt om de muren van paleizen en kerken te bedekken. De oudste Portugese azulejos waren vaak versierd met blauwe, gele, groene en witte kleuren. Maar de blauwe en witte tegels werden echter het meest gebruikt, wat de mode van het tijdperk van de "Portugese ontdekkingen" weerspiegelde.

Azulejos zijn niet alleen maar mooie muurdecoraties. Ze hebben een praktisch doel: ze houden gebouwen koel. Dus, naast de esthetische pracht, is er een zeer verstandige reden waarom ik deze prachtige tegeltjes overal zie in Portugal – ze zijn als de airconditioning van de 16e eeuw.

In Lissabon ontstonden in die tijd veel aardewerkateliers want de Portugezen waren gefascineerd door deze kenmerkende tegelstijl en pasten de Moorse techniek aan de westerse smaak aan. Azulejos veranderden geleidelijk aan in een kunstvorm, waarbij Portugese schilders ze gebruikten om belangrijke gebeurtenissen uit de geschiedenis van het land uit te beelden. Deze ingewikkelde details dragen bij aan de unieke, rijke aantrekkingskracht van de Portugese architectuur en trekken de aandacht van bezoekers van over de hele wereld.

Op deze tegels werden belangrijke momenten uit de geschiedenis van Portugal, mythologische scènes en religieuze afbeeldingen afgebeeld. De ontwerpen op deze kleine vierkante tegels vertellen vaak een verhaal, met afbeeldingen van oorlogen en andere belangrijke mijlpalen in de Portugese geschiedenis.

Portugese tegels spelen ook een belangrijke rol in de buiten- en binnendecoratie van veel huizen in Portugal. Dankzij hun veelzijdigheid kunnen ze worden gebruikt in vochtige omgevingen zoals badkamers, keukens en dienstruimten, en bieden ze een extra beschermingslaag voor de muren.

Recentelijk hebben azulejos hun traditionele vierkante formaat verlaten en zijn ze nu verkrijgbaar in zeshoekige, driehoekige en ronde vormen. Deze variëteit biedt huiseigenaren oneindig veel mogelijkheden om hun huizen in Portugal te decoreren.

Ik geef de voorkeur aan traditionele kleuren en patronen, maar de jongere generatie zal wellicht een voorkeur geven aan een schonere, modernere stijl.

Een plek die ik beslist wil bezoeken om de prachtige kunstwerken te zien die met Portugese azulejos zijn gemaakt, is het Sao Bento treinstation in Porto. Hier word ik betoverd door 20.000 tegels die meer dan 500 vierkante meter beslaan en belangrijke historische momenten uit het noorden van Portugal uitbeelden, waaronder de ontwikkeling van het vervoer in de regio, cruciale huwelijken en bepalende veroveringen in de geschiedenis van Portugal.

Recentelijk zijn de tegels tijdelijk bedekt met een beschermende folie. Dit is een voorzorgsmaatregel om schade aan de tegels te voorkomen tijdens de bouw van een nieuwe metrolijn in de buurt van het station. De trilling van de bouwwerkzaamheden zou ervoor kunnen zorgen dat de tegels loskomen of beschadigd raken. De beschermende folie helpt het historische erfgoed van São Bento te behouden terwijl de werkzaamheden worden uitgevoerd.

Ik raad je ook aan om absoluut iets te gaan eten in de Cervejeria Trindade, Rua nova da Trindade 20C. Het ligt een beetje verborgen, maar je weet niet wat je ziet als je binnen bent! In mijn blog Trindade, smaak en gescheidenis in het hartje van Lissabon vertel ik je meer over dit historisch monument dat gerenoveerd is tot een vis- en specialiteitenbrouwerij, bar en museum dat weelderig versierd is met door de vrijmetselaars geïnspireerde beschilderde tegels van kunstenaar Luís Ferreira.

De herfstequinox (rond 22 september) was een jaarlijkse mijlpaal voor de vrijmetselaars en markeerde het begin van het tweede semester van het jaar. De beschilderde tegelpanelen van de Vier Seizoenen in de Refectory Hall illustreren de relatie ervan met de vrijmetselaarsviering van zonnewendes en equinoxen. Momenteel zijn er slechts drie seizoenen te zien, aangezien het paneel dat de Winter voorstelt eind 19e eeuw werd ontmanteld om een ​​verborgen deur te kunnen heropenen die de Refectory met het Klooster verbond.

Dus hier ben ik nu, terug in Sint-Truiden met een tas vol souvenirs, waaronder drie azulejos die ik tijdens mijn reis heb gekocht. Ze liggen op mijn salontafel en elke keer als ik naar ze kijk, herinner ik me de mooie dagen in de straten van Lissabon en Porto, de geur van pastéis de nata in de lucht, en de blauwe betovering van de azulejos die overal om me heen waren.

Kortom, als je ooit in Portugal bent, vergeet dan niet om een wat foto's te maken van de azulejo's En als je echt een fan wordt, neem er dan een mee naar huis. Want, net als mijn liefde voor Portugal, zal de passie voor azulejos nooit vervagen. In feite... ik denk dat ik weer moet gaan. Het is tijd voor nog meer tegels!