Elk kind weet zeker waar de Kerstman vandaan komt: de Noordpool. Maar zijn historische reis is nog langer, verder en intrigerender dan zijn jaarlijkse trip van één nacht om de wereld. Want wellicht is er ook een verre neef of broer, Grootvadertje Vorst met 'het sneeuwmeisje' als kleindochter. En laat ik me daar - terugkijkend naar mijn kindertijd - nu net in herkennen...
De stamvader van de moderne Kerstman werd geboren in Mira aan de Middellandse Zee - tiens... herinner jij je mijn blog nog over Sinterklaas? Die legende evolueerde in Noord-Europa en nam uiteindelijk de alombekende vorm van een Kerstman aan.
In de eerste helft van de 19de eeuw namen kolonisten reeds de Sinterklaastraditie mee naar Amerika, waar hij transformeerde tot Santa Claus. Dus het is wel degelijk fake news dat frisdrankgigant Coca-Cola de kerstman zou hebben bedacht. Want het was pas in 1931 dat de Amerikaanse reclame-tekenaar Haddon Sundblom voor het eerst een afbeelding maakte van de Kerstman voor Coca-Cola. Als Santa Claus maakte hij een warme, vrolijke, vriendelijke bebaarde goedzak mét buikje, knalrood pak aan en een stevige blos op de wangen. En niet toevallig hield deze Santa heel erg van één specifiek drankje: Cola-Cola.
De afbeelding sloeg aan bij de Amerikanen en werd wereldwijd verspreid. Alhoewel... De Kerstman is overal ter wereld te vinden, maar daarom niet altijd met dezelfde naam en zeker niet altijd met dezelfde styling. In Rusland bestaat er bijvoorbeeld officieel geen Kerstman, maar je loopt er wel kans eind december een wit bebaarde man tegen het lijf te lopen met de naam Ded Moroz of 'Grootvadertje Vorst' samen op pad met zijn vrolijke kleindochter Snegurochka of 'het sneeuwmeisje'.
Opa Vorst brengt net als de Kerstman cadeautjes, maar wie op zoek is naar 'de 7 verschillen' kan hier alvast op letten... Grootvadertje Vorst is veel groter en heeft een veel langere baard. Bovendien varieert zijn vestimentaire keuze van rode, over witte tot blauwe jassen, waar de Kerstman zweert bij een rode outfit. Bovendien duffelt Opa Vorst zich veel meer in met een warme bontjas en bontmuts, wanten en vilten laarzen, terwijl de Kerstman de kou lijkt te trotseren met een slaapmuts, een kort jasje, dunne handschoenen en zwarte laarzen.
Qua leeftijd lijken ze allebei op een gezegende ouderdom te zitten. Want waar Opa Vorst een staf nodig lijkt te hebben als wandelstok over de gladde sneeuw en waarmee hij alles dat hij aanraakt, kan bevriezen, is het de Kerstman die nogal eens een brilletje nodig heeft om alles gelezen te krijgen. De Kerstman heeft een vrouw, maar Opa Vorst toont zich overal met zijn kleindochter, het sneeuwmeisje.
Verder reist Grootvadertje Vorst met de Russische trojka - een slee getrokken door drie paarden -, terwijl de Kerstman een reis door de lucht verkiest op een slee, getrokken door rendieren. En om de vergelijking compleet te maken blijft Opa Vorst meer down-to-earth door huizen binnen te lopen via een voordeur, waar de Kerstman als volwaardige avonturier ook de schoorstenen afzakt om cadeautjes te brengen...
Zoveel mooie legendes en verhalen. Zoveel mooie herinneringen ook.
Het deed me glimlachen toen ik las over de kleindochter van Opa Vorst. Het sneeuwmeisje Snegurochka verscheen voor het eerst in Russische volksverhalen en sprookjes in de 19e eeuw. Ze was een jong meisje met glanzende blauwe ogen, een bleke huid en met lang haar, gekruld, maar meestal in twee vlechten. In die verhalen draagt Snegurochka een steeds een blauwe jas met witte bontranden.
Ik moest meteen terugdenken aan mijn eigen blauwe winterjasje als kind. Ook met witte fluffy rand. En bijpassende sjaal en mutsje. En vooral zo fier als een gieter - net als Snegurochka.
Wat kunnen jeugdjaren zorgeloos zijn en een vat vol mooie herinnering...
Maar er zijn nog verhalen en vooral versies van de Kerstman. In Finland heeft men in plaats van de Kerstman de zogenaamde Joulupukki. Deze naam verwijst naar het zogenaamde Joelfeest, een oud Germaans winterfeest dat na de kerstening van Europa moest plaatsmaken voor het christelijke kerstfeest. Joulupukki lijkt erg op de Amerikaanse Kerstman en woont in Fins Lapland.
In het naburige Zweden komt de Kerstman in twee vormen voor: enerzijds als een soort kabouterachtige figuur uit de Zweedse folklore, een Jultomte genaamd, maar anderzijds als de alom bekende vrolijke oude man met een witte baard, gekleed in een met bont afgezet rood pak.
De Jultomte versie van de Kerstman woont trouwens in het bos, met zijn gezin, eet er samen met hen pap en bezorgt op kerstavond de cadeautjes aan de kinderen. Vooraleer hij cadeautjes overhandigt, vraagt hij steeds: 'Finns det några snälla barn här?' De vraag of 'er hier goede kinderen zijn?' is iets dat ook ons bekend in de oren klinkt. Normaal loopt de Jultomte met de zak over de schouder of laat zich rijden in de slee door rendieren. Niet groter dan 90 cm groot heeft hij met voorsprong de kleinste Kerstman gestalte, maar het maakt hem er niet minder populair om.
De Kerstman, Santa Claus, Grootvadertje Vorst, Joulupukki of Jultomte...
Misschien is het wel één grote familie met enkele goedhartige broers? Een clan van weldoeners? En of het epicentrum van die vrijgevige bedoelingen nu op de Noordpool ligt, in de Russische toendra of in de Zweedse bossen is misschien van minder belang. Ik kan me trouwens wel vinden in de overtuiging waarmee de Finnen dé exacte plaats lijken aan te duiden: Rovaniemi in Fins Lapland. Even buiten die stad, op de poolcirkel, ligt Santapark waar je de residentie van de Kerstman kan bezoeken. De plaatselijke voetbalclub heet, hoe kan het ook anders, FC Santa Claus. Wie weet, zoek ik het ooit ter plekke uit.
De Kerstman is onderweg! Ook benieuwd waar Santa Claus zich nu op dit ogenblik bevindt? Volg zijn reis rond de wereld :
En ondertussen wens ik jullie sowieso allemaal van ganser harte: "God jul!"
Fijne kerst!
ความคิดเห็น